Miejska Komunikacja Autobusowa
W 1875 roku zbudowano Kolej Poznańsko-Kluczborską. Jej trasę poprowadzono w odległości około 5 kilometrów od Kórnika. W 1897 roku pociągi osobowe zaczęły zatrzymywać się na dzisiejszej stacji Kórnik, powstałej w możliwie najmniejszej odległości od miasta.
W okresie okupacji hitlerowskiej, około 1941 roku, prywatny przewoźnik Ciastowski (syn Franciszka Ciastowskiego – właściciela Młyna) uruchomił przewozy osób konną bryczką między Kórnikiem a dworcem kolejowym. Posiadała ona 10 miejsc siedzących usytuowanych bokiem do kierunku jazdy.
Poniżej kilka zdjęć, na których widać fragmenty konnej bryczki.
Na zdjęciu poniżej, z lewej strony, Hieronim Ciastowski w wejściu do pierwszego autobusu.
Ponieważ pasażerów przybywało, w warsztacie rzemieślnika Karalusa w Kórniku zbudowano większy zadaszony omnibus z 20 miejscami siedzącymi. Komunikacja omnibusowa istniała do przełomu lat 1952/1953.
Około 1950 roku komunikację autobusową między Kórnikiem a stacją kolejową w Gądkach uruchomiła Państwowa Komunikacja Samochodowa (PKS). Z uwagi na bardzo wysokie ceny biletów połączenie to nie cieszyło się dużą popularnością wśród mieszkańców miasta.
W okresie przedwojennym w Kórniku był też omnibus z silnikiem spalinowym. Właścicielem i kierowcą pojazdu był Pan Babula, który mieszkał w Kórniku na ulicy Średzkiej. Autobus kursował na linii Kórnik-Poznań. Niestety nie są znane szczegóły dotyczące pochodzenia pojazdu, jego parametrów, itd. Zachowało się natomiast ładne zdjęcie.
Pan Babula posiadał również samochód osobowy pełniący rolę taksówki na wypadek, gdyby było mniej chętnych na przejażdżkę do Poznania. Na zdjęciu poniżej omawiany pojazd podczas naprawy(?) przed Zamkiem w Kórniku. Na zdjęciu rozpoznano Klemensa Grzegorowskiego i Kazimierza Dera.
W latach 50-tych XX wieku wzrastała rola Kórnika jako ośrodka turystycznego i naukowego.Dlatego też na początku lat pięćdziesiątych władze miejskie rozpoczęły starania w ówczesnym Ministerstwie Gospodarki Komunalnej o przydział autobusu, który kursowałby z miasta na dworzec. Ranga Kórnika była wtedy na tyle duża, że władze centralne przychylnie spojrzały na zabiegi władz miejskich w sprawie uruchomienia własnej komunikacji miejskiej.
Około połowy 1954 roku ówczesnemu Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w Kórniku udało się sprowadzić z Bielska-Białej dwa pierwsze autobusy: marki MAN (otrzymał później nr 1) i Chevrolet (jeździł z nr 2). Były one wyeksploatowane i nie nadawały się do ruchu. Doprowadzenie ich do stanu używalności zajęło sporo czasu. Wyremontowano je w Poznaniu.
W dniu 1 maja 1955 roku około godziny 5 rano, przepełnione pasażerami autobusy, wyruszyły na trasę z kórnickiego Rynku (pl. Niepodległości) do odległej o 4,8 km od miasta stacji kolejowej Kórnik, inaugurując funkcjonowanie miejskiej komunikacji autobusowej.
Poniżej fotografia upamiętniająca ten historyczny moment. Z przodu autobus MAN (nr 1), za nim Chevrolet (nr 2)
Te dwa pierwsze kórnickie autobusy służyły pasażerom ponad rok wykonując dziennie około 20 kursów na dworzec i z powrotem. Do ich szybkiego zużycia przyczyniły się nienajlepszy stan drogi z miasta na dworzec oraz codzienne przeciążanie zbyt dużą ilością pasażerów w stosunku do pojemności wozów.
Na 1 maja 1956 roku otrzymano dwa nowe polskie autobusy Star N52. Zdjęcie poniżej zostało wykonane na rynku w Kórniku przed budyniem Banku. Na zdjęciu dwa kórnickie autobusy (nr 3 i 4), przed autobusami kierowcy – Marian Słabolepszy i Józef Łoboda, w środku Bronisław Grabowski.
W roku 1956 Ministerstwo Gospodarki Komunalnej przekazało do Kórnika łącznie 3 nowe wozy Star N52 (nr 3-5). Ich dostawy umożliwiły wycofanie z ruchu MAN-a i Chevrolet-a oraz przedłużenie części kursów na linii do Rynku w Bninie.
Początkowo z braku zajezdni wozy w nocy parkowały na pl. Niepodległości.
W roku 1956 urządzono dla posiadanego taboru zajezdnię. Przeprowadzono kapitalny remont garaży przy ul. Reja, w których od listopada tego roku nocowały nowe autobusy.
Poniżej zdjęcie autobusu Star N52 nr 3, kierowca Feliks Konieczny, konduktorka W. Łukanowska, 1957 rok.
Poniżej zdjęcie autobusu Star N52 nr 4 przed dworcem PKP w Kórniku, na zderzaku stoi konduktorka Halina Grześkowiak, foto około 1957 rok.
1 stycznia 1957 roku przy Prezydium Miejskiej Rady Narodowej utworzono Miejski Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej. Jedną z jego jednostek stał się Miejski Zakład Komunikacyjny. Siedziba administracji zakładu mieściła się w kórnickim ratuszu. Autobusy tankowały paliwo na stacji benzynowej, która znajdowała się na Placu Niepodległości.
W 1960 roku Miejski Zakład Komunikacyjny zatrudniał 13 pracowników: 6 kierowców, 6 konduktorów i 1 garażowego – palacza. W 1963 roku stan zatrudnienia wzrósł do 15 osób, w tym 1 pracownika umysłowego, 6 konduktorów i 7 kierowców i 1 garażowego – palacza. Poważniejsze naprawy autobusów wykonywano w warsztatach poza zakładem. Wyposażenie techniczne zajezdni przy ul. Reja 2 pozwalało na wykonywanie jedynie drobnych napraw.
Na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych tabor na liniach powiększył się o autobusy SAN H01B, stopniowo wycofywano z ruchu Stary N52. Około 1963 roku przedłużono kursy z bnińskiego Rynku (pl. Kasprzaka) ulicą Błażejewską do skrzyżowania dróg koło wsi Błażejewo. Linia osiągnęła wówczas długość 8,8 km. W 1964 roku codziennie kursowało 5 autobusów, dwa na I zmianie i trzy na II zmianie (trzeci wóz kursował w szczycie komunikacyjnym). W 1967 roku część kursów skierowano do ośrodka wypoczynkowego w Błażejewku.
Poniżej zdjęcie kórnickich autobusów SAN H01B nr 7, 8, 9 przed halą zajezdni przy ulicy Reja, około 1965 rok. Na boku autobusów skrót M.Z.K. (Miejski Zakład Komunikacyjny).
Na zdjęciu poniżej hala zajezdni na ulicy Reja. W tle stoi SAN H01B nr 6
Na przełomie lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych nastąpiła wymiana taboru na pojazdy SAN H100B.
Jedyne zdjęcia tych historycznych pojazdów pochodzą z 1968 roku z wyjazdu orkiestry i chóru prowadzonego przez Stefana Nowaka przy Szkole Podstawowej nr 1 w Kórniku. Poniżej dwa zdjęcia z wyjazdu.
Zachowało się również zdjęcie z parkingu przed kórnickim ratuszem, skąd w latach 70’tych odjeżdżały autobusy.
Bilety jednorazowe w autobusach sprzedawali konduktorzy, oni także kasowali bilety miesięczne. Kórnicka komunikacja miejska była niestety już wówczas deficytowa, dochody ze sprzedaży biletów i wynajmu autobusów nie pokrywały kosztów. Temat biletów kórnickiej komunikacji miejskiej stanowić będzie osobny artykuł.
Na początku lat siedemdziesiątych władze Kórnika rozpoczęły starania o włączenie kórnickiej komunikacji miejskiej do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego w Poznaniu i utworzenie podmiejskiej linii autobusowej do Poznania. Dnia 1 lipca 1976 roku w ramach Zakładu Komunikacji Autobusowej WPK powołany został Oddział w Kórniku, którego kierownikiem został Bronisław Grabowski. Kórnik miał wówczas 5 700 mieszkańców.
W tym okresie 9 kórnickich autobusów SAN H100B obsługiwało dwie linie bez numerów skomunikowane z odjazdami i przyjazdami pociągów na stacji PKP Kórnik, autobusy przewoziły również dzieci do szkół. Wozy wykonywały na liniach dziennie 26 kursów zatrzymując się na 14 przystankach (na 5 z nich znajdowały się wiaty).
Pracownikami poznańskiego WPK stało się 7 kierowców, 5 konduktorów, 2 mechaników, 2 robotników gospodarczych oraz 2 pracowników umysłowych. Rozpoczął się okres intensywnego rozwoju kórnickiej komunikacji miejskiej.
W 1979 roku na emeryturę przechodzi Bronisław Grabowski (1917-1981). Nowym kierownikiem Oddziału zostaje Dezydery Adamski.
Poniżej zdjęcie Dezyderego Adamskiego (pierwszy od lewej) i Bronisława Grabowskiego podczas spotkania w siedzibie przedsiębiorstwa.
Od roku 1977 roku do 1982 Oddział Kórnik otrzymał 12 autobusów Autosan H9-35. Równocześnie wycofywano z eksploatacji Sany H100B. Od 1980 roku Oddział eksploatował wyłącznie Autosany H9-35 wersji z lat 1976-1978.
W 1982 roku otrzymano dwa turystyczne Autosany H9-21. W 1984 roku wprowadzono do ruchu 4 nowe Autosany H9-35, przeznaczając jednocześnie na złom najbardziej wyeksploatowane wozy.
Poniżej kilka zdjęć kórnickich Autosanów H9-35.
Poniżej autobus H9-35 nr 5 na rynku w Kórniku.
W czerwcu 1981 roku rozpoczęto przebudowę budynku zajezdni, dobudowano piętro gdzie umieszczono szatnię, jadalnię, umywalnię, i biura. Zmodernizowano także pomieszczenia warsztatowe i magazynowe.
Poniżej zdjęcie zajezdni przed remontem.
Budynek zajezdni w 1982 roku po zakończeniu remontu.
Po zakończeniu robót, 1 sierpnia 1982 roku administracja Oddziału przeniosła się z kórnickiego ratusza do zajezdni. Problemem nadal pozostawał brak dostatecznej ilości miejsc postojowych na placu zajezdniowym, autobusy w nocy nadal parkowały na ul. Reja.
W 1989 roku wykupiono od osoby prywatnej teren przylegający do dotychczasowej zajezdni i przeznaczono na powiększenie placu postojowego. Plac utwardzono płytami żelbetowymi, ogrodzono i posadzono zieleń ochronną. Wszystkie autobusy mieściły się już na ogrodzonym terenie.
15 stycznia 1982 roku zaczęło funkcjonować połączenie z Rynku (pl. Kasprzaka) w Bninie przez Prowent, pl. Niepodległości, ul. Poznańską i dalej dwujezdniową drogą przez Skrzynki, Gądki do dworca autobusowego MPK przy poznańskim rondzie Rataje.
W 1980 roku zlikwidowano obsługę konduktorską. Bilety od tego czasu sprzedawali kierowcy, bilety miesięczne trzeba było kasować w kasownikach Krak, a bilety jednorazowe w kasownikach dziurkujących bilety.
1 maja 1983 roku wprowadzono numerację linii autobusowych. Poszczególne linie obejmowały następujące trasy:
- linia nr 1. Dworzec PKP Kórnik >Kornik (pl. Niepodległości) >Bnin (pl. Kasprzaka) >SKR
- linia nr 2. Dworzec PKP Kórnik >Kornik >Bnin >Jeziory Wielkie > Zaniemyśl (pl. Berwińskiego)
- linia nr 3. Dworzec PKP Kórnik >Kornik > Jeziory Wielkie
- linia nr 4. Dworzec PKP Kórnik > Krzyżowniki > Kleszczewo
- linia nr 5. SKR > Bnin > Kórnik >Poznań Rataje
- linia nr 6. kursy specjalne w dni świąteczne do Radzewa, Mieczewa, Borówca, Dachowy i Kromolic.
W tym samym roku zbudowano na rynku w Kórniku nowe wiaty.
Przez kolejne lata dokonywano różnych reorganizacji w ruchu na poszczególnych liniach. Poniżej rozkład jazdy autobusów z 1985 roku.
2 stycznia 1986 r Oddział w Kórniku otrzymał 8 nowych, bardziej pojemnych autobusów Ikarus 260.04 (nr 3, 5, 7-12). Od 11 stycznia skierowano je do ruchu przede wszystkim na najbardziej zatłoczonej linii 5. Równocześnie wycofano z eksploatacji 5 najstarszych Autosanów. W kolejnych latach przesunięto do Kórnika jeszcze 3 Autosany, nadano im numery 14, 15, 16.
Poniżej dwa zdjęcie Ikarusa 260.04. Pierwsze zostało zrobione na dworcu PKP Kórnik .
Kolejne zdjęcie Ikarusa 260.04 na dworcu na Ratajach w Poznaniu
Poniżej zdjęcie ostatniego kórnickiego Ikarusa 260
W dniu 09.06.1989 do kórnickiej zajezdni trafiły 4 nowe Jelcze L11 (nr 17-20), a w końcu roku jeszcze dwa wozy doświadczalne tego typu (nr 1-2). Na początku roku wycofano z eksploatacji ostatniego Autosana H9-21, później wszystkie Autosany H9-35. Na stanie inwentarzowym pozostały jedynie Ikarusy (11 szt) i Jelcze L11 (6 szt ).
Poniżej zdjęcia kórnickiego Jelcza L11
Do roku 1990 dotacja z budżetu wojewódzkiego do działalności MPK umożliwiała pokrywanie strat przedsiębiorstwa z tytuły utrzymywania nierentownej komunikacji. W 1991 roku dotowanie działalności MPK przejęło miasto Poznań z budżetu miejskiego. Poznańskie władze miejskie nie chciały utrzymywać komunikacji, nie obsługującej bezpośrednio mieszkańców miasta i wystąpiły z żądaniem do Gminy Kórnik o pokrywanie strat MPK z tego tytułu. W kwietniu władze kórnickie podjęły decyzję o niedotowaniu MPK w Poznaniu. Dnia 22.04.1991 r. Rada Miasta i Gminy w Kórniku podjęła uchwałę o utworzeniu w dniem 1 maja 1991 roku gminnego zakładu przewozów osobowych, działającego na zasadach jednostki budżetowej, pod nazwą Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Kórniku.
Przejściowo pełniącym obowiązki dyrektora przedsiębiorstwa był Dezydery Adamski. Zgodnie z ustaleniami z władzami Poznania nowemu przedsiębiorstwu przekazano majątek zlikwidowanego Oddziału w Kórniku poznańskiego MPK. Jeśli chodzi o tabor autobusowy było to 14 autobusów, w tym 10 Ikarusów 260.04 i 4 Jelcze L11. W nowym przedsiębiorstwie 1 maja rozpoczęło pracę 55 pracowników, poprzednio zatrudnionych w różnych jednostkach organizacyjnych poznańskiego MPK.
W tym miejscu chciałbym zakończyć tą część historii Miejskiej Komunikacji Autobusowej w Kórniku. Czasy samodzielności przedsiębiorstwa, przekształcenie w spółkę Kombus, opis 50-lecia Miejskiej Komunikacji, galerie kolejnych autobusów, skany biletów, itd. stanowić będą kolejne opracowania.
Składam serdeczne podziękowania dla:
– Pana Marka Sadzikowskiego – wieloletniego pracownika firmy Kombus, miłośnika Komunikacji Miejskiej, historyka – za współpracę przy tworzeniu artykułu,
– Pani Beaty Urbaniak – Prezes Spółki Kombus – za udostępnienie materiałów archiwalnych dotyczących Miejskiej Komunikacji,
– Pana Piotra Plewki za udostępnione materiały oraz ciekawe historie dotyczące kórnickiej komunikacji,
– Pana Dezyderego Adamskiego za opis najdawniejszych czasów Miejskiej Komunikacji oraz udostępnienie zdjęć,
– Pana Adama Grzegorowskiego za rozwikłanie zagadki dotyczącej zdjęcia przewoźnika Babuli,
– Pana Mikołaja Potockiego (BK PAN) za udostępnienie fotografii,
– Pana Macieja Sobczyka za udostępnienie fotografii.
Artykuł opracowano na podstawie broszury Dzieje Miejskiej Komunikacji Autobusowej w Kórniku.
Na jednym z zdjęć zostało opublikowane błędnie nazwisko jednego z kierowców jest to mój ojciec i nazywał się Józef Łoboda
Zdjęcie 5 licząc od dołu jest wykonane na dworcu PKP w Kórniku
W. Łukanowska, czyli Walentyna.
Córka Wincentego Szymkowiaka i Pelagii. ur. 1928
Pomyłka ^^ Wincentego Szymkowskiego oczywiście.