Plac Powstańców Wielkopolskich
Plan Kórnika, położonego wzdłuż traktu poznańskiego opierał się od zawsze na wrzecionowym, podłużnym owalu wyznaczonym przez dwie ulice – Poznańską i Miejską (obecną Wojska Polskiego). Ulice rozchodziły się i kolejno zbiegały przy dwóch miejskich bramach: Poznańskiej i Bnińskiej.
Jest jednak jeszcze jeden wjazd do Kórnika, prawdopodobnie starszy od lokowanego miasta. Była to droga prowadząca z Ostrowa Lednickiego przez Kostrzyn i lokalne wsie, kolejno przez przesmyk między jeziorami (gdzie stanął później Bnin) do przeprawy w Śremie oraz dalej do Wrocławia i na Śląsk.
Mowa tutaj o obecnym wlocie do miasta od strony ulicy Dworcowej, która ciągnie się daleko poza Kórnik.
Poniżej szkic możliwego przebiegu trasy
Teren, na którym mieści się obecnie Plac Powstańców Wielkopolskich został jednak wyznaczony prawdopodobnie dopiero w XIX wieku. Na najstarszym planie miasta z 1794 roku nie jest w żaden sposób zaznaczony, co sugeruje (jeśli nie jest to błąd tego dokumentu), że powstał on później dla doraźnych celów
handlowych.
Niestety nie dotarłem do map Kórnika z XIX wieku. Poniżej natomiast mapa 1911 roku, na której wyraźnie jest już zaznaczony kształt placu.
Nie jest znane pierwotne przeznaczenie placu ani jego nazwa urzędowa, wiadomo natomiast, że na początku XX wieku zwany był Targowiskiem albo Świńskim Targiem. Mapa z 1934 roku stanowi świadectwo wspomnianej nazwy placu oraz dookreśla jego ówczesny kształt.
W okresie międzywojennym m.in na tym Placu odbywały się cyklicznie „targi wielkie”, na których sprzedawane były zwierzęta. O Targach małych i wielkich napiszę kilka słów w kolejnym artykule.
Poniżej najstarsza dostępna fotografia Placu, na której widać zagrodę dla zwierząt. Zdjęcie zostało wykonane prawdopodobnie w latach 20-tych XX wieku. Więcej na temat tego zdjęcia znajdą Państwo we wpisie Defilada na Placu Powstańców.
Przy Placu Powstańców Wielkopolskich stoi budynek tzw. Stara Poczta, który w XVII w. pełnił funkcję poczty (zajazdu pocztowego). Być może wówczas Plac służył również do postoju podjeżdżających tam dyliżansów?
Poniżej obraz Pana Stanisława Łuczaka prezentujący jego wyobrażenie na temat ówczesnej Poczty i Plac Powstańców w XVIII wieku.
Nie wiadomo, do kiedy istniało Targowisko. W Kórniczaninie 9/2020 pojawiło się następujące wspomnienie, w którym wspomniany jest plac targowy.
Poniedziałkowy poranek 22 stycznia 1945 roku był mroźny, ale słoneczny. Od świtu ulicami Kórnika przejeżdżały kolumny wojsk radzieckich I Frontu Białoruskiego, przywożąc wyzwolenie spod niemieckiej niewoli.
Jeden z pierwszych patroli Rosjan nadjechał od strony dworca kolejowego. Oddział konny zatrzymał się na tzw. Targowisku, czyli na obecnym Placu Powstańców Wlkp. Zwiadowcy przytroczyli swoje wierzchowce do ogrodzenia zrobionego z szyn wąskotorówki.
Wiadomo zatem, że w 1945 roku Targowisko jeszcze istniało.
Poniżej zdjęcie z Placu podczas „wyzwolenia” przez Rosjan i postoju wojsk. Niestety nie widać na nim samego placu targowego.
Być może Targowisko zostało zlikwidowane na skutek pisma z 3 maja 1958 roku kierowanego od zaangażowanych wówczas w problemy miasta mieszkańców Kórnika do Miejskiej Rady Narodowej w Kórniku. Poniżej fragment memoriału:
W mieście samym na placu zwanym Targowiskiem znajduje się do dnia dzisiejszego plan spędowy zwierząt rzeźnych, co w dni spędu powoduje, że sznur dziesiątków wozów chłopskich wije się z Targowiska, ulicą Szkolną, opasuje centralny duży plac Niepodległości, częstując przymusowo wszystkich w mieście odpowiednią wonią i muzyką trzody chlewnej. W znanym dzisiaj już na całym świecie mieście Kórniku mamy wówczas od razu głęboką wieś, ale tylko z jej „przyjemnościami” od strony chlewa i obory.
Poniżej zdjęcie Placu z 1961 roku, na którym dawnego placu targowego już nie ma.
Po targowisku nie ma już śladu. Jest natomiast kilka ciekawostek:
- po lewej stronie zdjęcia nieistniejący już dom Państwa Serwatkiewiczów, w miejscu którego stoi dziś dom Państwa Burzyńskich,
- w tle stara zabudowa ulicy Poprzecznej,
- w centralnym punkcie zdjęcia pompa, która jest chyba ostatnią funkcjonującą do tej pory w Kórniku,
- na terenie zielonym ledwo widoczna sadzonka wierzby, która kolejno rozrosła się do potężnego drzewa, aż została wycięta,
- kiosk ruchu – można było tam kupić artykuły spożywcze. Kiosk był własnością GS, a pracowała w nim Pani Kołodziejowa (Kołodziej).
Jak wynika z dostępnych zdjęć, Plac Powstańców często był świadkiem różnych przemarszy i pochodów, które rozpoczynały się prawdopodobnie w Szkole Podstawowej, a kończyły na Rynku w Kórniku.
Poniżej kilka ujęć, być może ktoś się rozpozna :).
Na początku lat 60. XX w. podjęto decyzję o budowie na Placu Powstańców pierwszego budynku wielorodzinnego – bloku nr 1. Na Plac Powstańców wjechał „buldożer”
Poniżej zdjęcie Placu podczas pierwszych wykopów pod fundamenty bloku. W tle ulica Szkolna.
Być może wówczas lub kilka lat później został zburzony dom znajdujący się na granicy Placu Powstańców i ulicy Poprzecznej.
Poniżej zdjęcie wybudowanego bloku.
W osobnym artykule można przeczytać więcej informacji na temat bloku przy Placu Powstańców Wielkopolskich.
Przenosimy się do XXI wieku. Dnia 27 grudnia 2008 roku na Placu Powstańców odsłonięto pomnik ku czci uczestników powstania wg projektu Adama Wójkiewicza. Pomnik odsłonięto dokładnie w 90 rocznicę wymarszu Kompanii Kórnickiej do Poznania. Więcej na temat pomnika w serwisie turystycznym.
W listopadzie 2017 roku na skutek wichury zostały połamane gałęzie wierzby, której sadzonkę widzieliśmy na zdjęciu z 1961 roku oraz na zdjęciu powyżej. Prawdopodobnie z uwagi na zły stan drzewa postanowiono ją wyciąć.
Poniżej ostatnie zdjęcie wierzby, które udało mi się zrobić w maju 2017 roku.
W listopadzie 2017 roku po wierzbie pozostał tylko pień. Posadzono natomiast nowe drzewo.
Kolejne zmiany na Placu przyniósł rok 2020. Wyburzony został wówczas dom mieszczący się pod numerem 13/14 i w jego miejscu powstał Dom Integracji Międzypokoleniowej, którego oficjalne otwarcie odbyło się w dniu 10.12.2021.
Poniżej pradawne zdjęcie wspomnianego budynku. Więcej na temat w osobnym wpisie.
Dalsza historia Placu Powstańców jest już raczej niezmienna. Pozostaje jednak pewna zagadka, mianowicie:
Dlaczego dawne Targowisko nosi nazwę Plac Powstańców Wielkopolskich?
To, co wiadomo, to że nazwa ulicy została nadana w 1948 rok, ale to tyle, jeśli chodzi o fakty. Kolejno są tylko przypuszczenia, historie przekazywane z pokolenia na pokolenie, itd., które pozwolę sobie wypunktować poniżej:
- Z Placu Powstańców (wówczas targowiska) w dniu 27 grudnia 1918 roku Kompania Kórnicka wyruszyła z pomocą do Poznania.
- Na Targowisku nastąpiło dozbrojenie Powstańców wyruszających z pomocą do Poznania.
- Na Targowisku nastąpiło rozbrojenie Niemców.
- Na Targowisku Powstańcy otrzymali powózki / furmanki od lokalnych rolników dla łatwiejszego transportu osób i broni (można to w sumie połączyć z teorią numer 2, czyli dozbrojeniem Powstańców).
- Po zakończeniu walk w Poznaniu trumny z ciałami poległych Powstańców przyjechały pociągiem na dworzec w Kórniku, a kolejno zostały dostarczone na Targowisko i przekazane rodzinom.
- Na Placu Powstańców nastąpiło rozbrojenie Kompanii Kórnickiej.
Niestety nie znalazłem twardego potwierdzenia z wiarygodnego źródła historycznego na żadną z tych teorii. Wszystkie mogą być prawdziwe lub fałszywe.
Zapraszam do dyskusji w komentarzach.
Cześć i chwała Bohaterom!
Jest jeszcze jedna teoria dla tego rejonu miasta. Spotkalem się z ustaleniami, ze był to rejen pierwotnego lokowania miasta .